ThS. Nguyễn Văn Quý
Viện Nghiên cứu Thanh niên
VNCTN- Công tác tuyên truyền, giáo dục định hướng tư tưởng cho thanh niên là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Đặc biệt, trong bối cảnh Cùng với mặt tích cực của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng công nghiệp 4.0) đối với phát triển kinh tế – xã hội, các thế lực thù địch, phần tử cơ hội, chống đối chính trị cũng lợi dụng cuộc Cách mạng này để chống phá cách mạng nước ta, nhất là trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận, mà thanh niên là đối tượng đầu tiên mà chúng lôi kéo, lợi dụng. Vì vậy việc quan trọng nhất cần thực hiện là đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục của Đoàn trong việc nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức cảnh giác của thanh niên hiện nay.
Với sự phát triển của công nghệ, việc tiếp cận thông tin ngày càng dễ dàng hơn nhưng cũng đồng nghĩa cơ quan chức năng sẽ khó quản lý hơn. Theo thống kê đến tháng 02/2022, có 76,95 triệu người Việt Nam sử dụng mạng xã hội, tương đương với 78,1% dân số. Số người dùng mạng xã hội Việt Nam phổ biến nhất là từ 18 đến 34 tuổi, tức là chủ yếu trong lứa tuổi thanh niên (1). Theo Viện Nghiên cứu Thanh niên (2021), Facebook là mạng xã hội được thanh niên sử dụng phổ biến nhất tại Việt Nam, với 92,2% thanh niên được khảo sát sử dụng mạng xã hội này, tiếp đến là Zalo (89,4%), Youtube (77,9%), Messenger (58,6%), Tiktok (35,6%), Instagram (25,6%). Điều đáng nói là các mạng xã hội thanh niên có xu hướng sử dụng nhiều đều có xuất xứ từ nước ngoài. Còn đối với mạng xã hội Việt, ngoại trừ Zalo được nhiều thanh niên sử dụng, các mạng xã hội Việt khác như Lotus (3,6%), Gapo (1,9%), VCNet (0%) chưa được nhiều thanh niên lựa chọn (2).
Theo các nghiên cứu tâm lý học, một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng nhất ở lứa tuổi thanh niên – là sự phát triển tự ý thức. Như vậy, thanh niên rất thích khám phá, tìm tòi cái mới, đồng thời, họ thích bộc lộ những thế mạnh của bản thân, thích học hỏi, trau dồi, trang bị vốn sống, hiểu biết cho mình, dám đối mặt với thử thách để khẳng định mình. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, thanh niên còn bộc lộ sự thiếu chín chắn trong suy nghĩ, hành động, bồng bột, hiếu thắng, đặc biệt, trong việc tiếp thu, học hỏi những cái mới.
Với khả năng tương tác cao, độ bao phủ rộng, tính năng thuận tiện, các nền tảng mạng xã hội đã và đang thu hút được đông đảo người sử dụng, qua đó, có những tác động sâu, rộng đến đời sống xã hội, đóng góp nhất định vào phát triển chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, như: Đáp ứng nhu cầu thông tin, hưởng thụ văn hóa của Nhân dân; góp phần phản biện chính sách; định hướng dư luận xã hội; phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, quảng bá sản phẩm; thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế… Tuy nhiên, bên cạnh những tiện ích và mặt tích cực, công tác quản lý mạng xã hội, đặc biệt là các mạng xã hội xuyên biên giới, đang bộc lộ nhiều mặt trái đáng lo ngại. Tình trạng tổ chức, cá nhân lợi dụng mạng xã hội để nói xấu, công kích, bôi nhọ tổ chức, xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân; quảng cáo, thông tin sai sự thật về sản phẩm; thông tin thiếu chuẩn mực đạo đức, trái thuần phong mỹ tục đã ảnh hưởng tiêu cực, gây nhiều hệ lụy cho xã hội.
Đặc biệt, lợi dụng sự phát triển của cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là sự bùng nổ của công nghệ thông tin, internet, tận dụng sự thay đổi về hình thức kết nối, chia sẻ, tiếp nhận thông tin và sự chuyển biến trong phương thức hình thành và duy trì mối quan hệ xã hội trên không gian mạng nói chung và mạng xã hội nói riêng, các thế lực thù địch, các phần tử xấu tăng cường xuyên tạc, kích động, một số doanh nghiệp, cá nhân vì lợi ích kinh tế không ngừng lan truyền thông tin giả, chế tác thông tin có một phần sự thật liên quan đến các vụ việc phức tạp, nhạy cảm, các vụ án tham nhũng, hành vi tiêu cực, các vụ việc chưa có kết luận rõ ràng trong xã hội để gây ra “bão thông tin”; từ đó, tác động, gây xói mòn, “khủng hoảng niềm tin” trong xã hội đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Qua đó, các thế lực thù địch, các phần tử cơ hội chính trị từng bước thực hiện âm mưu “diễn biến hoà bình”, phủ nhận, phá hoại và xoá bỏ nền tảng tư tưởng của Đảng, thể chế chính trị của đất nước; một số tổ chức, cá nhân thì lợi dụng “bão thông tin” để trục lợi.
Với những phân tích ở trên, thanh niên, với kiến thức, kỹ năng đang được hoàn thiện, chưa dày dặn kinh nghiệm và đủ năng lực nhận diện các chiêu bài của các thế lực thù địch, nếu không được tuyên truyền, giáo dục định hướng, khi đối mặt với những vấn đề nhạy cảm, sẽ dễ bị dẫn dắt, dẫn đến có những suy nghĩ, lời nói, hành động sai lệch, thậm chí có thể vi phạm pháp luật.
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng, là người bạn tin cậy, trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, có vai trò rất quan trọng trong giáo dục, định hướng tư tưởng cho thanh niên, đặc biệt là khi đứng trước các vấn đề nhạy cảm. Trong những năm qua, từ khi Nghị quyết 35-TW/NQ của Bộ Chính trị về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” ra đời, các cấp bộ Đoàn từ trung ương đến cơ sở đã tập trung thực hiện quyết liệt nhiều giải pháp trên các mặt trận, đặc biệt là không gian mạng: cụ thể như: tổ chức lực lượng thường xuyên theo dõi các luồng thông tin trên không gian mạng, nắm bắt diễn biến dư luận, các vấn đề nóng, nhạy cảm mà giới trẻ quan tâm để kịp thời báo cáo, tham mưu, cung cấp tài liệu chính thống, có thông tin chính thức định hướng phù hợp trong sinh hoạt Đoàn các cấp; thường xuyên tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước một cách trực quan, sinh động; thực hiện cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, Mỗi tuần một câu chuyện đẹp”, lấy cái đẹp dẹp cái xấu một cách thường xuyên, hiệu quả; thành lập và duy trì tốt hoạt động của Câu lạc bộ Lý luận trẻ các cấp, tạo sân chơi cho đoàn viên, thanh niên bày tỏ quan điểm về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, sau đó có nội dung định hướng lại cho đoàn viên, thanh niên; tổ chức xây dựng và phát triển các kênh truyền thông, mạng xã hội.
Tuy nhiên, việc tổ chức Đoàn tham gia tuyên truyền, giáo dục định hướng nhận thức tư tưởng cho thanh niên còn gặp một số hạn chế, khó khăn nhất định: một bộ phận cán bộ đoàn, đoàn viên còn hạn chế về kiến thức, kỹ năng, chưa mạnh dạn tham gia định hướng hoặc chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc, về các vấn đề kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội để định hướng cho thanh niên; cán bộ Đoàn, đoàn viên còn hạn chế về khả năng sử dụng công nghệ, các kênh truyền thông chính thống chưa phát huy hiệu quả, thông tin còn khô cứng, chưa bắt kịp xu thế, số lượng theo dõi trang còn ít so với các trang không phải của hệ thống chính trị; một bộ phận cán bộ, đảng viên, đoàn viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vi phạm pháp luật, kỷ luật… nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực có hậu quả nghiêm trọng, gây mất uy tín của tổ chức Đảng, Đoàn, dẫn đến tình trạng bất mãn, mất niềm tin, gây giảm hiệu quả tuyên truyền định hướng.
Trong thời gian tới, để để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII và phát huy vai trò của tổ chức Đoàn trong định hướng tư tưởng cho thanh niên, các cấp bộ Đoàn cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:
Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Nghị quyết TW4 của BCH TW Đảng khóa 12 về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Đây là biện pháp quan trọng trong công tác tuyên truyền, giáo dục của Đoàn vì thực hiện tốt các nội dung của Chỉ thị và Nghị quyết đồng thời cũng là làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục trong tổ chức. Trong thời gian tới cần duy trì những hình thức đã triển khai có hiệu quả, quan tâm xây dựng các hình thức mới như: xây dựng các điển hình tiên tiến, các tiêu chí đánh giá trong từng lĩnh vực hướng đến thực hiện Chỉ thị và Nghị quyết của Đảng là nhiệm vụ thường xuyên, hàng ngày của từng cá nhân. Trong quá trình triển khai thực hiện cần kịp thời biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện nhiệm vụ; lấy đó làm chuẩn mực phấn đấu và hình mẫu lý tưởng cho các thế hệ thanh niên noi theo.
Thứ hai, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền, giáo dục cho thanh niên.
Đây là một yêu cầu đặt ra trong mọi giai đoạn, mọi thời kỳ phát triển của tổ chức Đoàn. Nội dung, hình thức, phương pháp phong phú, đa dạng phù hợp, hấp dẫn là nhân tố quyết định đến chất lượng của công tác tuyên truyền. Trong thời gian tới tổ chức Đoàn cần quan tâm đến việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền theo hướng nội dung cần sát hơn, hợp hơn với nhu cầu của thanh niên. Hình thức tuyên truyền phải đa dạng, phong phú, hấp dẫn theo lứa tuổi như: tuyên truyền thông qua hệ thống website của Đoàn, diễn đàn trên mạng xã hội, qua các chiến dịch quy mô lớn hay thông qua lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao…, có sự kết hợp trong phương pháp tuyên truyền; lấy việc chuyển biến nhận thức và hành động làm thước đo đánh giá chất lượng công tác tuyên truyền. Đổi mới việc học tập lý luận chính trị, chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt chú trọng giáo dục về thế giới quan, phương pháp luận duy vật biện chứng Marxist cho cán bộ, đoàn viên, thanh niên theo hướng ngày càng chính quy, khoa học, hiện đại và thuận lợi, mọi lúc mọi nơi, tận dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị, nhận thức, ý thức cảnh giác của thanh niên.
Thứ ba, phát huy mô hình CLB Lý luận trẻ các cấp.
Củng cố tổ chức và hoạt động của CLB Lý luận trẻ các cấp, đẩy mạnh tạo sân chơi cho đoàn viên, thanh niên được tìm hiểu về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, phát biểu chính kiến, đặc biệt là những vấn đề nhạy cảm, kịp thời định hướng tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên; tham mưu mời các chuyên gia, lãnh đạo cấp ủy, chính quyền, ngành tuyên giáo tham gia cố vấn và định hướng cho CLB; cung cấp các kênh thông tin chính thống để thanh niên tìm kiếm, tra cứu thông tin và học tập; tạo các diễn đàn trao đổi, đối thoại với thanh niên.
Thứ tư, tiếp tục thực hiện cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, Mỗi tuần một câu chuyện đẹp”.
Kiên trì quan điểm “Lấy cái đẹp, dẹp cái xấu” thông qua việc tiếp tục duy trì và đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, Mỗi tuần một câu chuyện đẹp” trên mạng xã hội, để tin tốt át tin xấu, chuyện đẹp dẹp các chuyện bịa đặt do các thế lực thù địch phát tán, chia sẻ tạo dư luận và kêu gọi sự tham gia của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thanh niên; tham mưu cấp ủy Đảng lan tỏa cuộc vận động đến các thiết chế khác trong hệ thống chính trị cùng tham gia thực hiện.
Thứ năm, tăng cường hiệu quả nắm bắt tình hình tư tưởng, dư luận xã hội và định hướng dư luận trong thanh niên, đấu tranh với các thế lực thù địch.
Thông qua đội ngũ cộng tác viên, mạng lưới thăm dò dư luận, đối thoại trực tiếp, ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội; thực hiện quét dữ liệu để nắm bắt tình hình thanh niên trước các hoạt động, sự kiện lớn. Triển khai phương án nắm bắt và tham gia đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng thông qua các trang cộng đồng, báo chí, các ứng dụng thông tin liên lạc trên mạng xã hội. Xây dựng và kết nối đồng bộ các Fanpage nhằm nâng cao hiệu quả định hướng thông tin dư luận, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Tổ chức lực lượng đấu tranh phản bác với các tin, bài cụ thể. Xây dựng phương án đấu tranh hoặc phối hợp với các cơ quan chức năng, nghiệp vụ để đấu tranh với những sự việc, tình huống phức tạp, nhạy cảm.
Thứ sáu, công tác tuyên truyền, giáo dục của Đoàn cần có kế hoạch cụ thể, chi tiết
Công tác tuyên truyền, giáo dục cần có kế hoạch cụ thể, chi tiết theo từng nội dung và từng thời kỳ; trong đó tổ chức Đoàn phải phân công giao nhiệm vụ cho từng cá nhân cụ thể; duy trì chế độ kiểm tra thường xuyên và đột xuất nhằm đánh giá khách quan, khoa học trên cơ sở thực tiễn từng đơn vị. Công tác tuyên truyền, giáo dục là lĩnh vực rộng lớn, vì vậy khi đánh giá phải có cái nhìn khách quan, khoa học, tránh phiến diện một chiều hoặc đánh giá ngắn hạn mà áp đặt dự báo cho cả giai đoạn dài.
Thứ bảy, xây dựng Đoàn, Đoàn tham gia xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ Đoàn tận tâm, nhiệt huyết với công tác tư tưởng, có trình độ chuyên môn, trình độ lý luận chính trị, kỹ năng tuyên truyền, kỹ năng viết chính luận, kỹ năng sử dụng công nghệ tốt làm nòng cốt trong tuyên truyền, định hướng cho thanh niên về các vấn đề nhạy cảm. Trong đó, tập trung đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng tuyên truyền cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, cộng tác viên của Đoàn một cách bài bản có đủ năng lực thực hiện nhiệm vụ; phát huy tối đa vai trò của từng đồng chí đoàn viên để mỗi cán bộ đoàn viên là một tuyên truyền viên, thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ công tác tuyên truyền, công tác xã hội cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, cộng tác viên.
Tăng cường công tác phát triển Đoàn viên, giới thiệu Đoàn viên ưu tú cho Đảng xem xét kết nạp, phát huy vai trò nòng cốt chính trị của Đảng viên trẻ trong tổ chức Đoàn. Tham mưu cho cấp ủy, tổ chức Đảng các vấn đề liên quan đến công tác tư tưởng; tham gia giám sát, phản biện xã hội đối với đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước làm tiền đề nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác lãnh đạo, quản lý.
Thứ tám, phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành, đoàn thể chính trị xã hội trong việc tuyên truyền, giáo dục.
Đặc biệt quan tâm mối quan hệ phối hợp với ngành giáo dục, tư pháp, văn hóa, dân số, lực lượng vũ trang để định hướng và điều chỉnh các hành vi theo chuẩn mực xã hội… Vì đây là những lĩnh vực mà Đoàn thanh niên tham gia đông đảo nhất, ảnh hưởng lớn đến tư tưởng, nhu cầu, tâm sinh lý và tâm tư nguyện vọng của thanh niên; đồng thời huy động tối đa các nguồn lực xã hội hóa trong công tác thanh niên.
_________________________________
(1) Thống kê của We are Social 2/2022
(2) Viện Nghiên cứu Thanh niên (2021), Điều tra đánh giá tình hình thanh niên Việt Nam năm 2021
