ThS. Nguyễn Thị Thùy Linh
Viện Nghiên cứu Thanh niên
1. Đặt vấn đề
Đoàn thanh niên với chức năng và nhiệm vụ của mình có vai trò bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng. Tổ chức Đoàn có nhiệm vụ Đại diện, chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của cán bộ, đoàn viên, thanh thiếu nhi; Tổ chức hoạt động tạo môi trường giáo dục, rèn luyện đoàn viên, thanh thiếu nhi nhằm góp phần thực hiện nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương, đơn vị. Những năm qua, công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng luôn được các cấp bộ Đoàn quan tâm, thường xuyên tổ chức các hoạt động theo hướng đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chính đáng của các em, góp phần tạo điều kiện cho thiếu niên, nhi đồng được rèn luyện, phát triển toàn diện. Với tinh thần “Tất cả vì đàn em thân yêu”, nhiều công trình, phần việc thiết thực dành cho đối tượng thiếu niên, nhi đồng, nhất là những em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn đã được các cấp bộ Đoàn triển khai thường xuyên. Nhiều ngôi nhà “Khăn quàng đỏ” dành cho các em học sinh khó khăn đã được xây dựng, qua đó, đã tiếp thêm sức mạnh giúp các em vượt lên hoàn cảnh.
2. Hoạt động chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng của tổ chức Đoàn
Với phương châm “Xây dựng Đội là xây dựng Đoàn trước một bước”, tổ chức Đoàn luôn coi công tác Đội và phong trào thiếu nhi là nội dung hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng học tập, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng; các cấp bộ Đoàn thường xuyên tổ chức các hoạt động theo hướng đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chính đáng của các em, giúp các em rèn luyện đạo đức, nhân cách, kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã hội, góp phần giúp các em phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ.
Trong thời gian vừa qua, công tác chăm sóc thiếu niên, nhi đồng đã được các cấp bộ Đoàn, Đội triển khai với nhiều hoạt động chuyển biển tích cực trong nhận thức và thực hiện trách nhiệm của cán bộ, đoàn viên, thanh niên. Nhận thức về vai trò của tổ chức Đoàn, cán bộ Đoàn trong công tác phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh, trong bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng ngày càng được nâng lên thông qua việc cụ thể hóa, triển khai thực hiện Kết luận số 75 của Ban Thường vụ Trung ương Đoàn về “Nâng cao vai trò của Đoàn trong bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng, giai đoạn 2018 – 2022”. Việc cụ thể hóa được thể hiện ở việc tổ chức Đội đã triển khai Cuộc vận động “Vì đàn em thân yêu”, quyết liệt thực hiện và thường xuyên kiểm tra việc triển khai chỉ tiêu của Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI về “Hỗ trợ, giúp đỡ 1,5 triệu thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn” và “Xây dựng mới tại mỗi xã, phường, thị trấn ít nhất 01 điểm sinh hoạt, vui chơi cho thanh thiếu nhi”… Thực hiện hai chỉ tiêu này, các tỉnh, thành phố đã tích cực tham mưu với cấp ủy, chính quyền, phối hợp với các ngành, các lực lượng xã hội khác trong việc huy động các nguồn lực xã hội hóa nhằm hỗ trợ, giúp đỡ thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn và xây dựng các điểm sinh hoạt, vui chơi dành cho thiếu nhi trên địa bàn dân cư. Các hình thức chăm sóc, hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn được các cấp bộ Đội triển khai với nhiều phương thức thiết thực, phù hợp như: trao tặng sổ tiết kiệm; nhận chăm sóc, đỡ đầu thiếu nhi mồ côi; trao tặng học bổng, hỗ trợ kinh phí học tập cho thiếu nhi…[1] Ngày quốc tế thiếu nhi 01/6, chương trình “Đêm hội trăng rằm” nhân dịp Tết Trung thu, Tết nguyên đán… Hội đồng Đội Trung ương đã tổ chức nhiều đoàn công tác thăm hỏi, tặng quà cho thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn cả nước [2]…
Thực hiện phương châm “Học mà chơi, chơi mà học”, tổ chức Đoàn các cấp đã chỉ đạo, triển khai nhiều hoạt động mang tính giáo dục cao, tạo ra các sân chơi bổ ích, lành mạnh, khích lệ sự phát triển năng khiếu, thể chất, trí tuệ, sự năng động, sáng tạo của các em. Nhiều loại hình văn hóa, văn nghệ như thi “Tiếng hát Hoa phượng đỏ”, “Tiếng kèn đội ta”, “Nét đẹp đội viên”, “Búp măng xinh”; “Giai điệu tuổi hồng”, phong trào thể dục, thể thao, hội trại hè cho thiếu nhi. Thông qua các phong trào do tổ chức Đoàn phát động, nhiều đội viên đã biết vượt khó vươn lên, nhiều đội viên đã trưởng thành, xứng đáng là con ngoan trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ.
Tại một số tỉnh, Hội đồng Đội tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động phong phú, thiết thực dành cho các em em thiếu nhi, nhi đồng với các hoạt động, chương trình như: Tặng “Tủ sách học đường”, Chương trình “Cánh én yêu thương”, gây quỹ “Lì xì heo đất”, trao học bổng cho thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn vượt khó học giỏi; Chương trình “Thắp sáng ước mơ thiếu nhi Việt Nam”; Phong trào “Kế hoạch nhỏ”, nhận đỡ đầu trẻ em mồ côi không nơi nương tựa…[3].Kết quả khảo sát những năm gần đây cho thấy, việc tổ chức các hoạt động chăm sóc thiếu niên, nhi đồng được cán bộ Đoàn, Đội các cấp đánh giá thực hiện khá tốt nổi bật ở các hoạt động như: quyên góp ủng hộ hỗ trợ thiếu nhi nghèo vượt khó vươn lên trong học tập (79,3%), tổ chức hoạt động chăm lo cho TNNĐ ngày 1/6; tết Trung thu (78,2%), hỗ trợ học bổng cho đội viên, thiếu nhi có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn (65,5%). [4]
Trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ em, tổ chức Đoàn đã có nhiều cố gắng thực hiện nhiệm vụ và đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên cũng còn những tồn tại, hạn chế có thể kể như: Nhận thức về công tác Đội và vai trò phụ trách Đội của một số cấp bộ Đoàn chưa đầy đủ; đội ngũ cán bộ Đoàn làm công tác thiếu nhi, đặc biệt là công tác thiếu nhi trên địa bàn dân cư chưa được đáp ứng yêu cầu; chất lượng tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền và khả năng phối hợp với các ban ngành đoàn thể để thực hiện chăm sóc, giáo dục thiếu nhi còn hạn chế; một số nơi phong trào chuyển biến chậm, cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ, địa điểm vui chơi của trẻ em còn nhiều khó khăn; một số nhà thiếu nhi và trung tâm vui chơi chưa hoạt động đúng chức năng, chưa phát huy hiệu quả; một số cấp uỷ, chính quyền chưa thường xuyên quan tâm.
Nhằm tiếp tục nâng cao vai trò của đoàn trong công tác chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng, khẳng định trách nhiệm và tình cảm của tổ chức đoàn đối với Đội TNTP Hồ Chí Minh, trong thời gian tới các cấp bộ đoàn cần tập trung vào một số giải pháp sau:
Tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ Đoàn, Đội các cấp về tầm quan trọng của công tác chăm sóc, giáo dục bảo vệ trẻ em, xác định rõ đây là công tác trọng tâm cần phải được thực hiện thường xuyên, liên tục. Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về tuyên truyền cho cán bộ đoàn, đội chủ chốt ở cơ sở. Đặc biệt chú trọng xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, các đội xung kích, tình nguyện trong các tổ chức đoàn, đội nhằm tuyên truyền sâu rộng về các vấn đề liên quan đến trẻ như phòng chống đuối nước, tai nạn thương tích, xâm hại trẻ em. Các lớp bồi dưỡng cần được thực hiện theo chuyên đề, tránh lồng ghép nhiều nội dung trong thời gian bồi dưỡng để cán bộ đoàn có thời gian thực hành những nội dung kiến thức, kỹ năng được học.
Thường xuyên quan tâm, củng cố, kiện toàn Hội đồng Đội các cấp, đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ phụ trách, cán bộ chỉ huy Liên, Chi đội, phụ trách Sao. Quan tâm tới đội ngũ giáo viên làm tổng phụ trách đội, đặc biệt là về chế độ, chính sách. Tăng cường công tác bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của các em thiếu niên nhi đồng và sự quan tâm đối với thiếu nhi.
Tăng cường tổ chức các sân chơi, các hoạt động lành mạnh cho trẻ em, đặc biệt là các hoạt động lành mạnh trên internet, mạng xã hội. Tiếp tục nâng cao chất lượng nội dung, đổi mới phương thức triển khai phong trào thiếu nhi, đảm bảo ý nghĩa giáo dục thiết thực, hiệu quả.
Tiếp tục phát triển các mô hình rèn luyện lỹ năng thực hành xã hội cho thiếu nhi tập trung vào những kỹ năng tự lập, kỹ năng tự bảo vệ cần thiết như: phòng chống bạo lực, xâm hại, tai nạn thương tích, an toàn khi sử dụng mạng internet, mạng xã hội…
Tuyển chọn và xây dựng đội ngũ cán bộ đội có đầy đủ kỹ năng, nghiệp vụ và lòng hăng say với công tác đội và phong trào thiếu nhi.
Tiếp tục đổi mới các nội dung, hình thức hoạt động của Đội. Các hoạt động của Đội phải phù hợp với tâm lý, nhu cầu của thiếu nhi và thực tế. Tăng cường tính chủ động, tự quản của đội viên, thiếu nhi trong tổ chức các hoạt động; Áp dụng chuyển đổi số trong tổ chức các hoạt động nhằm duy trì các hoạt động thường xuyên và đáp ứng nhu cầu học tập, rèn luyện, vui chơi, giải trí cho thiếu nhi.
Thường xuyên tập huấn, bồi dưỡng các chuyên đề nghiệp vụ liên quan đến tổ chức các hoạt động bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em đối với cán bộ Đoàn, Đội, cán bộ phụ trách thiếu nhi trên địa bàn dân cư
Tăng cường công tác phối hợp với các ngành Giáo dục và Đào tạo, ngành Lao động- Thương binh và Xã hội, Hội Liên hiệp phụ nữ, Tư pháp… nhằm đẩy mạnh các hoạt động chăm sóc, giáo dục bảo vệ trẻ em, thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em; giám sát việc thực hiện quyền trẻ em.
3. Kết luận
Thiếu niên, nhi đồng là người chủ tương lai của nước nhà, chăm sóc giáo dục tốt các em là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, mỗi cấp bộ Đoàn, cán bộ, đoàn viên, thanh niên. Sự quan tâm, trách nhiệm, lòng nhiệt huyết và yêu thương các em thông qua những việc làm thiết thực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển toàn diện về nhân cách, trí tuệ, tinh thần cho các em, để các em là con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, xứng đáng với danh hiệu cháu ngoan Bác Hồ.
* Chú thích:
[1] 173-BC/HĐĐTW Báo cáo Tổng kết công tác Đội và phong trào thiếu nhi năm học 2021 – 2022
[2] Năm 2019, Hội đồng Đội Trung ương, Trung tâm Hỗ trợ và Phát triển thiếu nhi Việt Nam tổ chức hành trình trung thu “Trăng thu Tây Nguyên” tại 04 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Nông, Đắk Lắk từ ngày 04-08/9/2019; trao tặng 100 suất học bổng và nhiều phần quà trị giá 650 triệu đồng; tổ chức Chương trình Thắp sáng ước mơ thiếu nhi Việt Nam với chủ đề “Đêm thu cổ tích” tại Hà Nội vào ngày 13/9/2019, truyền hình trực tiếp trên VTV; trao tặng quà và học bổng cho 100 em thiếu nhi vùng lũ, vùng đặc biệt khó khăn của các tỉnh Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Lạng Sơn, Bắc Kạn với tổng trị giá 100 triệu đồng; Chương trình trung thu “Vui hội Trăng rằm” tại Tiền Giang vào ngày 14/9/2019 đã tặng hơn 500 phần quà trung thu, lồng đèn cho tất cả các em đến tham dự.
[3] 401-BC/TĐTN-VP, Báo cáo giữa nhiệm kỳ triển khai Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI, Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2017 – 2022.
[4] Viện nghiên cứu Thanh niên (2020), Điều tra đánh giá công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ TNNĐ của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bộ LĐTB&XH- Cục Bảo vệ, Chăm sóc trẻ em, Việt Nam thực hiện khuyến nghị của Ủy ban quyền trẻ em Liên Hợp Quốc, 2014, tr 23
2.Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (2010), Chương trình Quốc gia BVTE, giai đoạn 2011-2015
- Cục Bảo vệ, chăm sóc trẻ em, Sự tham gia của trẻ em tại Việt Nam – Báo cáo nghiên cứu (TPHCM, Hà Nội, Điện Biên, Đồng Tháp, Quảng Bình), Tháng 4-6/2014
- Hội đồng Đội Trung ương (Tài liệu Hội nghị Hội đồng Đội Trung ương Kỳ họp lần thứ 5, khóa VIII ) báo cáo đánh giá sơ kết giữa nhiệm kỳ công tác Đội và phong trào thiếu nhi giai đoạn 2018 – 2022
- Luật trẻ em năm 2016
