ThS. Đặng Văn Nhân
Viện Nghiên cứu Thanh niên
Theo số liệu từ Tổng Cục thống kê, tính đến tháng 12/2023, dân số thanh niên trong độ tuổi từ 16 – 30 là 20,123,000 người; chiếm 20,9% dân số cả nước[1]. Có thể nói, Thanh niên Việt Nam là lực lượng đông đảo, hùng hậu; đóng vai trò vô cùng quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc; là rường cột của nước nhà, là lực lượng xung kích trong suốt tiến trình lịch sử cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa hiện nay.
Tuy nhiên, trước sự tác động của xu thế thời đại cũng như do mặt trái của nền kinh tế thị trường đã làm cho một bộ phận thanh niên hiện nay đang dần phai nhạt niềm tin, lý tưởng cách mạng; dẫn đến một bộ phận thanh niên có hiện tượng “Nhạt Đảng”, “khô Đoàn”, “xa rời chính trị”[2]; sống một cách thực dụng và xa rơi đi những nét truyền thống văn hoá tốt đẹp vốn có của dân tộc ta. Chính vì vậy, hơn bao giờ hết, chúng ta cần có giải pháp trong việc bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước; lòng tự tôn, tự hào dân tộc và khát vọng vươn lên trong lao động, học tập; xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của tuổi trẻ Việt Nam.
1. Quan điểm của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ và những vấn đề đặt ra trong công tác bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ
Thanh niên là chủ nhân tương lai của đất nước; là rường cột của nước nhà, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc bồi dưỡng lý tưởng, cách mạng, đạo đức, lối sống, văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ, vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước, là vấn đề sống còn của dân tộc.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đặc biệt và đặt niềm tin sâu sắc vào thế hệ trẻ, đặt thế hệ trẻ ở vị trí rất quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Người khẳng định vai trò to lớn của tuổi trẻ trong sự phát triển và trường tồn của dân tộc: “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cái tương lai đó.
Trong Di chúc của Bác và trong các Nghị quyết của Đảng, luôn đánh giá cao vai trò, vị trí của thanh niên trong các giai đoạn của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đồng thời luôn coi trọng công tác giáo dục thanh niên, giáo dục lý tưởng cách mạng chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc là nội dung cốt lõi, có vai trò định hướng cơ bản, lâu dài, tạo động lực mạnh mẽ cho thanh niên phấn đấu vươn lên cống hiến cho dân tộc và khẳng định mình trong xã hội, tăng sức đề kháng trước các thế lực thù địch luôn tác động lên tâm lý hòng lôi kéo thế hệ trẻ, nhất là công nghệ truyền thông và mạng xã hội trong thời đại 4.0 hiện nay.
Ngày 25/7/2008, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) đã ban hành Nghị quyết số 25-NQ/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã nhấn mạnh: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là một lực lượng xã hội đông đảo, có khả năng sáng tạo, không ngại khó khăn, luôn có chí tiến thủ trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đổi mới quê hương, đất nước và hội nhập quốc tế, được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng phát huy nhân tố con người”.
Hiện nay, các thế lực thù địch trong và ngoài nước luôn xem thế hệ trẻ là đối tượng đặc biệt để thực hiện thủ đoạn “diễn biến hòa bình”. Vì thế, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ nhằm nêu cao cảnh giác, kịp thời nhận diện, vạch trần thủ đoạn của các thế lực thù địch là nhiệm vụ cấp thiết, thường xuyên và lâu dài của cả hệ thống chính trị.
Trong thực tiễn các hoạt động của Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã xuất hiện nhiều tập thể trong tổ chức Đoàn, Hội và các cá nhân điển hình tiên tiến. Đó thực sự là những tấm gương trực tiếp cổ vũ thanh niên nỗ lực phấn đấu vươn lên cống hiến cho sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay, củng cố lòng tin, ý chí, khả năng của thanh niên đóng góp cho sự phát triển chung của đất nước trên con đường đi lên CNXH. Phong trào “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo”; “Tuổi trẻ xung kích và bảo vệ Tổ quốc”; “Tuổi trẻ tiên phong trong chuyển đổi số”; “Tôi yêu Tổ quốc tôi”,… Thông qua các hoạt động giáo dục, các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước trong thanh niên nhất là trong tổ chức Đoàn những năm gần đây được đẩy mạnh đã tạo môi trường lành mạnh để thế hệ trẻ rèn luyện, trưởng thành, góp phần hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức cao đẹp, lối sống nghĩa tình, tuân thủ pháp luật, từng bước hoàn thiện nhân cách, làm chuyển biến sâu sắc nhận thức, nâng cao ý thức chính trị, củng cố niềm tin của thanh niên vào sự nghiệp đổi mới đất nước theo mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” vững bước đi lên CNXH dưới sự lãnh đạo của Đảng.
2. Một số giải pháp chủ yếu bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hiện nay
Để tiếp tục phát huy vai trò của tuổi trẻ Việt Nam, nêu cao tinh thần trách nhiệm của thế hệ trẻ trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước hiện nay, cần thực hiện tốt một số các giải pháp như sau:
Một là, nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền các cấp, nhất là tổ chức Đoàn về vị trí, vai trò của thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới
Thanh niên và công tác thanh niên ngày nay có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng và hết sức to lớn. Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không; đất nước ta có hội nhập và sánh vai được với các cường quốc năm châu như Bác Hồ mong muốn và căn dặn hay không; cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không; một phần lớn là tùy thuộc vào lực lượng thanh niên và phụ thuộc vào việc bồi dưỡng, rèn luyện, đào tạo thế hệ trẻ. Thế hệ trẻ là lực lượng hùng hậu, có mặt trên tất cả các địa bàn, các lĩnh vực kinh tế, văn hóa – xã hội, an ninh, quốc phòng của đất nước, với độ tuổi nhiệt huyết nhất, sung sức nhất cả về thể chất và trí tuệ, họ là những lực lượng luôn năng động, sáng tạo, đảm nhiệm những công việc đòi hỏi hy sinh, gian khổ, là lực lượng có tiềm năng to lớn, đã và đang giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển đất nước hiện nay và tương lai. Do đó cấp uỷ chính quyền các cấp, nhất là tổ chức Đoàn cần phải có nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của của thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới để phát huy sức trẻ trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.
Hai là, thường xuyên đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, mà trước hết là giáo dục chính trị, tư tưởng để giúp thế hệ trẻ có nhận thức đầy đủ và sâu sắc về sứ mệnh lịch sử của mình trong thời kỳ cách mạng mới, quyết tâm đi đến cùng con đường mà Đảng và Bác Hồ đã chọn
Với vai trò là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của tuổi trẻ, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần giúp thanh niên thực hiện thật tốt sứ mệnh của mình đối với Đảng, với Đất nước, với Dân tộc. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải thể hiện cho bằng được và làm tốt hơn nữa công tác giáo dục cho thế hệ trẻ về lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá; nâng cao lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc; đặc biệt là nuôi dưỡng hoài bão, khát vọng xây dựng đất nước và nhận thức rõ sứ mệnh lịch sử và trách nhiệm của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước ta để giúp thế hệ trẻ giác ngộ, nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc, chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội. Góp phần tích cực đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ có đủ phẩm chất, năng lực làm nhiệm vụ xung kích, sáng tạo, kế tục sự nghiệp vẻ vang của Đảng, thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh lần thứ XII, nhiệm kỳ 2022-2027, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh yêu cầu: “cần tăng cường và làm tốt hơn nữa công tác giáo dục chính trị, lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá cho thế hệ trẻ, để thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước ta thực sự “vừa hồng vừa chuyên”, như lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu”.
Ba là, phát huy vai trò tiên phong, xung kích, sáng tạo của thế hệ trẻ.
Để phát huy vai trò tiên phong, xung kích, sáng tạo của thế hệ trẻ trong tham gia các phong trào hành động cách mạng, các cơ quan, tổ chức cần có nhiều hình thức và biện pháp phù hợp để khơi dậy tiềm năng to lớn của thế hệ trẻ, động viên đi đầu trong lao động, sản xuất, sáng tạo, thực hiện chủ trương đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; tình nguyện trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị; trong những việc khó, việc mới; sẵn sàng chia sẻ vì cộng đồng; xung phong đến với những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; đến với những người nghèo, người yếu thế; sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì mà Tổ quốc cần.
Cần có nhiều hình thức hoạt động phong phú, đa dạng, phù hợp với thế hệ trẻ, lôi cuốn thế hệ trẻ tham gia tích cực trên các lĩnh vực, các địa bàn khó khăn, thể hiện rõ vai trò xung kích của thanh niên với tinh thần: đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên.
Bốn là, tạo môi trường thúc đẩy tính tích cực xã hội, nâng cao năng lực hội nhập quốc của thanh niên
Tạo môi trường để thanh niên rèn luyện các kỹ năng xã hội, tham gia xây dựng đời sống văn hóa; tham gia giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, văn thể mỹ, phát triển thể lực; phát huy tính tích cực xã hội của thanh niên; sống trung thực trách nhiệm, xây dựng gia đình hạnh phúc; tham gia giám sát phản biện xã hội. Nâng cao nhận thức cho thanh, thiếu niên về vai trò của kỹ năng xã hội. Tạo điều kiện, để thanh niên chủ động tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế; tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu; tham gia vào công tác ngoại giao Nhân dân để nâng tầm ảnh hưởng của Việt Nam trên trường quốc tế.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Xây dựng môi trường, điều kiện học tập, lao động, giải trí, rèn luyện để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ. Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động sáng tạo, khởi nghiệp, lập nghiệp; làm chủ các kiến thức khoa học – công nghệ hiện đại, phát huy vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Vì vậy, cần tạo điều kiện để thanh niên chủ động tham gia vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội của đất nước cũng như tham gia có hiệu quả vào giải quyết các vấn đề toàn cầu, như: giữ gìn hòa bình, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, chống khủng bố, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu, phòng ngừa và đẩy lùi các dịch bệnh hiểm nghèo… góp phần nâng cao vị thế, tầm ảnh hưởng của Việt Nam trên trường quốc tế.
Có thể nói, thanh niên có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, họ sẽ là lực lượng đi đầu trong việc thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, sớm trở thành nước phát triển, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Việc xây dựng giải pháp trong việc bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước; lòng tự tôn, tự hào dân tộc và khát vọng vươn lên trong lao động, học tập; xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của tuổi trẻ Việt Nam là cần thiết và có nghĩa đặc biệt quan trọng trong giai đoạn hiện nay./.
[1] Tổng cục Thống kê, Số liệu thống kê về dân số, lao động, việc làm, học tập của thanh niên năm 2023.
[2] Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Đại hội Đoàn Toàn quốc lần thứ XII, nhiệm kỳ 2022-2027.
